Al ver verleden is het mes een van de eerste en belangrijkste gereedschappen die de opkomst van onze technologie, ons leger, onze cultuur, onze wetenschap en vele andere dingen mogelijk heeft gemaakt.

Het mes is een vitaal hulpmiddel om mee te overleven, te vechten, te bouwen en voedsel te bereiden.

Hierdoor werd het al snel het meest elementaire gereedschap waaruit alle andere werden geboren.

In de primitieve tijden, duizenden jaren geleden, begonnen geslepen stenen langzaam te evolueren en ontwikkelde het langzaam een handvat.

Voor de tijd dat vuur het smelten van de verschillende metalen mogelijk maakte en het tot moderne messen gesmeed kon worden, kregen de stenen voorgangers nog verschillende visuele ontwikkelingen.

Dubbelzijdige messen waren erg populair, maar werden met veel moeite gemaakt.

De geschiedenis laat de trots zien van de strijders en oudsten die messen bezaten en die gevoelens werden alleen maar groter met de komst van de bronstijd.

HET EERSTE MES

Sinds de prehistorie gebruikt de oermens primitieve middelen en technieken om rotsen, vulkanisch glas en schelpen te verwerken tot mes voor het snijden van vlees.

De primitieve mensen uit Afrika gebruikten zo’n 200.000 jaar geleden scherpe vuurstenen, lavaglas, hoornstenen, schelpmessen, en botten als (soms enige) kookwerktuig.

Rond 5000 BC, gebruikten Neolithische jagers leistenen messen, langs de kusten van Ierland en Noorwegen, om vis en zeevruchten te ontleden.

Vanaf 3000 BC gebruikten boeren in Azië uit steen geslagen sikkels om granen te oogsten.

Door de observeringen van Poseidonius weten we dat de Kelten van Galië het vlees niet op een bord, maar vlakbij de mond sneden.

In de laatste eeuw, vlak voor de jaartelling, zag Poseidonius dat iedere man een kleine dolk bij zich had in een klein tasje nabij het zwaard. Dit mesje werd voornamelijk gebruikt tijdens het diner. Grote stukken vlees werden tussen de tanden geklemd en als het stuk te groot was om op te kauwen werd het bij de mond weg gesneden.

HET MES MET HANDVAT

Dit is een replica van het “Sneeuwmes” dat oorspronkelijk van walvis botten gemaakt werd.

De eerste stap in de evolutie van het mes was een handvat ter bevordering van het snijden.

In het noorden van Ohio zijn vondsten gedaan van snijdend gereedschap gemaakt van hoornsteen met een uiteinde wat geschikt is voor een handvat.

Een van deze voorwerpen was het “Ijstijdmes”, een uit steen geslagen mes dat op het ijs geslepen werd voor het bereiden van eten. Dit mes was gekruist aan het uiteinde, zodat hier een handvat of paal aan vastgemaakt kon worden.

Deze vroege ontwikkeling van het mes werd al gauw overgenomen in andere delen van Amerika. Ook in Groenland werden deze ontwikkelingen overgenomen ter bevordering van hun messen.

Daar ontwikkelden de mensen van Thule het Sneeuw Mes, dat gemaakt werd van walvis botten. Met dit mes werden voornamelijk sneeuwblokken gesneden om iglo’s mee te bouwen.

Klik hier om naar de vorige pagina te gaan

Stenen schrapers gevonden door A. C. Goodyear et al.

Albert C. Goodyear is een archeoloog en onderzoeker van de University of South Carolina.

In 2000, vond hij kleine stenen bladen en krabbers in de archeologische vindplaats Topper, aan de Savannah.

Een zelfde soort gereedschap werd halverwege de twintigste eeuw nog gebruikt in het dorp Biami, Nieuw Guinea. Door de mensen uit dit dorp hebben we nu kennis over de last bij het maken van een dissel of mes.

Dit stenen gereedschap werd in hurk houding met de hand gemaakt. Met behulp van een steen als bewerkingsmiddel werden de stenen bladen uit de andere steen geslagen.

HET MES VAN DE KOPERTIJD TOT AAN DE BRONSTIJD

Voorbeelden van de eerste koperen messen.

De eerste metalen wapens waren van koper en werden gevormd door harde stoten.

Verondersteld wordt dat dit gereedschap 'n keer per ongeluk in het vuur is gevallen en dat het toen opviel dat het materiaal smolt en weer stolde. Het gestolde koper was harder dan voorheen, daarnaast gaf deze uitvinding de mogelijkheid om te experimenteren.

Rond 4500 BC werd het eerste metalen gereedschap gesmolten in Plocnik, Servië. Hier zijn ontdekkingen gedaan van ovens en smeltpotten met koper sporen. Dit is naar alle waarschijnlijkheid het begin van het chalcolithicum of kopertijd.

Deze tijd staat bekend om de vele experimenten in de metallurgie.

Goud en zilver waren ook al in gebruik, maar waren te zacht om bruikbaar te zijn, behalve voor decoratie.

Koper kon daarentegen sterker gemaakt worden door het te smeden, maar uiteindelijk was dit nog te zacht om als gereedschap gebruikt te worden.

Uiteindelijk werd er ontdekt dat twee metalen samen sterker waren, dan één van de metalen individueel.

De ontdekking dat de toevoeging van tin extra kracht geeft aan koper was het begin van de bronstijd.

Sinds er metalen messen geproduceerd worden zijn we bevrijd van vergankelijk materiaal als stenen, schelpen en gereedschap gemaakt van botten. Met metaal konden pezen, vlees en taaie groentes gemakkelijker doorgesneden worden.

DE ROMEINEN MET HET VLEESMES

Klik hier om naar de vorige pagina te gaan

Rijke feestende Romeinen.

De scherpe messen werden erg gewaardeerd in het Romeinse rijk. In Galië, waar de messen uit één component bestonden, waren de bronzen messen een enorme verrijking, gezien hun voornaamste voeding vlees was.

Om het veeleisende volk tevreden te stellen moesten de koks van het stedelijke Rome geavanceerde kooktechnieken laten zien.

In het boek “Trimalchio’s Feast” (halverwege eerste eeuw CE) staat beschreven hoe een gastheer na een avond uitbundig feesten zijn gasten voedselsculpturen van vlees liet zien. De sculpturen die zijn kok uit een varken had gesneden werden beschreven als:
“a fish out of a sow’s belly, a wood pigeon out of bacon, a turtledove out of a ham, or a chicken from the pig’s knuckle.” (Edwards 1984, 302).
[een vis uit de buik van een zeug, een houtduif van spek, een tortelduif gemaakt van ham, of een kip van de poten van het varken].

Als blijk van dank liet Trimalchio zijn gasten tijdens een publieke presentatie de scherpe messen van het Norische staal zelf testen.

HET MES IN DE MIDDELEEUWEN

Rijke mensen lieten handvatten altijd rijkelijk versieren.

De scherpe en puntige messen bleven gebruikt worden tot in de middeleeuwen.

Messenmakers maakten stalen messen die in handvatten van kristal, sierlijke geweien of ivoor, ebbenhout, of zilver pasten.

De armeren hadden daarentegen handvatten voor hun messen gemaakt van hout of bot.

De rijken waren erg voorzichtig met hun messen. Ze droegen hun eigen vlees- en broodmessen met zich mee in lederen zakjes om later aan tafel te gebruiken.

Ter voorbereiding op een diner in een banketzaal was het gebruikelijk om je messen te slijpen op wetsteen. (Een wetsteen is een steen die gebruikt wordt om houtbeitels of ander snijdend gereedschap na het slijpen verder te bewerken, namelijk om ze te scherpen. Wetstenen bestaan er in allerlei vormen en maten. Dit wetten gebeurt meestal met meerdere stenen, van opvolgende fijnheid, zodat steeds verder gepolijst wordt.)

Dit deden ze niet alleen maar om plezieriger te eten, maar ook ter bescherming op eventuele aanvallen.

De ontwikkelingen van het mes hebben een belangrijke rol gespeeld in ons leven. Het mes heeft daardoor door de jaren heen een bijzondere status opgebouwd, zowel symbolisch als door de praktische mogelijkheden.

Klik hier om naar de vorige pagina te gaan

Soorten Messen

• Vaste messen

• Zeer stevige en sterke messen, vaak ook groter dan de vouwmessen. Het lemmet kan niet in het heft worden gevouwen. Ze dienen ook vaak in een schede aan een broekriem gedragen te worden. Voor scoutinggebruik zijn ze af te raden: het openlijk dragen van een mes kan provocerend zijn.

• Vouwmessen

• Mes waarbij het lemmet in het heft gevouwen kan worden, veilig mee te nemen in de broekzak of tas.

• Zwitsers zakmes

• Een vouwmes met daarnaast andere weggevouwen gereedschapsfuncties. De multitool avant-la-lettre.

• Multitool

• Een tool is meer dan een mes. De hoofdfunctie is vaak een tang, daarnaast zitten vervolgens allerhande andere functies, van mes tot zaag en van schroevendraaier tot blikopener.

Regelgeving in Nederland wat betreft messen:

In Nederland is wapenbezit - op enkele uitzonderingen na - verboden. Wettelijk gezien zijn alle messen wapens, alleen zijn bepaalde typen vrijgesteld. Verboden zijn in elk geval:

• stiletto’s, valmessen en vlindermessen ongeacht de lengte:

• het lemmet meer dan één snijkant heeft; of

• het opengevouwen mes langer dan 28 cm is;

• vilmessen, ballistische messen

• blanke wapens die lijken op een ander voorwerp dan een wapen; bijvoorbeeld kunststof messen die niet door metaaldetectoren herkend worden.

• werpmessen

• blanke wapens waarvan het lemmet meer dan een snijkant heeft (een zaagvertanding geldt als snijkant)

Soorten messen in het allerdaagse keukenGebruik:

• Tafelmes - het mes voor je diner

• Dessertmes - iets kleiner, voor voorgerechten, nagerechten en ook het ontbijt. Past qua maat beter bij een kleiner bord.

• Fruitmes - nog iets kleiner dan een dessertmes. Vaak gelijk aan het mes van een kindercouvert, alhoewel dat soms een veilige stompe vorm krijgt

• Vismes - uit een stuk gemaakt, niet bedoeld om echt mee te snijden. De lichte punt in de vorm maakt het bijvoorbeeld makkelijker, een vis van zijn huid los te halen

• Botermes - mes met een afgeronde bovenkant, om mee te smeren. Worden zowel uit een stuk als met een ingezet lemmet geleverd
  → Ook zeer geschikt voor zachte kazen

• Kaasmesje - een botermesje met een puntige bovenkant. Lijkt vaak op een kleiner vismes. Kaasmesjes met een ingezet lemmet zijn specifiek voor harde kazen van groot nut. Soms zijn er voor de verschillende soorten speciale kaasmesjes

• Oestermes - een kort, zeer stevig mes met een versterkte punt, om oesters mee open te breken

• Taartmes - een groot en extra breed, stevig mes, bedoeld om met of in plaats van de taartschep te gebruiken.

• Trancheermes - een mes om aan tafel het vlees mee te snijden en dan met de trancheervork te serveren. Ook wel voorsnijmes genoemd

• Koksmes. heeft een lang, breed lemmet met een rechte rand.

• Schilmesje. ...

• Brood mes. ...

• Vleesmes. ...

• Hakmes of slagersmes. ...

• Uitbeenmes. ...

• Fileermes. ...

• Zalm mes.

• Santokumes Met het santokumes, door sommigen soms ook wel gekscherend sudoku mes genoemd, kunt u onder andere plakken snijden, groente en fruit klein snijden en vis en vlees snijden. Hier komt ook de naam van het santokumes 'de drie deugden' vandaan.

• Een officemes heeft een spits, smal lemmet en een rechte snede met een scherpe punt. Dit keukenmes is doorgaans klein en licht van gewicht. Hierdoor ligt het prettig in de hand en is het mes na gebruik makkelijk op te bergen. De lemmetlengte ligt doorgaans tussen de 9 en 13 centimeter.

Daarnaast ook nog:

• Stanleymes, een stuk gereedschap met verwisselbare mesjes, om zachte materialen mee te snijden. Het wordt veelal voor professionele doeleinden gebruikt, bijvoorbeeld in de bouw en in de stoffeerderij.

• Plamuurmes, een hulpmiddel tijdens het plamuren of pleisteren. Het doel van dit gereedschap is dus oneffenheden uitvullen door het aanbrengen van een egalisatiemiddel zoals plamuur. Daarnaast gebruiken we plamuurmessen ook om gaten in muren uit te vlakken.

• Scheermes, nekmes (kappersgereedschap)

• Zakmes (tien beste zakmessen:

1. Victorinox Huntsman: Beste multitool zakmes. ...

2. Opinel No. ...

3. Homeij Skilled Zakmes. ...

4. Leatherman Multitool Wave Plus: Beste zakmes all-round. ...

5. Solognac X: Beste zakmes voor de jacht. ...

6. Gerber Paraframe: Beste mini zakmes. ...

7. Leatherman Raptor. ...

8. Victorinox Forester Wood.)

• Survival messen of overlevingsmessen zijn zeer solide en betrouwbare messen. Survival messen vallen in de zwaarste categorie outdoormessen. Van oorsprong zijn ze bedoeld om mensen die in nood verkeren uit de brand te helpen.

• Machetes en kapmessen zijn gereedschap dat wat grootte betreft ongeveer tussen een groot mes en een klein zwaard inzit (zo rond de 30–50 cm lang). Een machete of kapmes wordt veel gebruikt in de landbouw en dan vooral in de tropen.

• Nekmessen Dichtbij de hand maar toch onopvallend: dat is de omschrijving van een nekmes. Deze messen zijn gemaakt uit één stuk en hierdoor erg sterk door een ontbrekend scharnier of vergrendelpunt.

• Het bowiemes is een jachtmes of survivalmes met vast lemmet en full tang-heft dat naam en bekendheid dankt aan kolonel James "Jim" Bowie. Hij gebruikte dit type mes bij een gevecht in Natchez.

• Sabel, is een meestal gebogen slag- en steekwapen met één snede, onder meer gebruikt in de schermsport, werd initieel vooral gebruikt door militairen, meer bepaald, door de cavalerie. Omdat officieren, ook buiten de cavalerie veelal te paard gingen, behoort de sabel nu nog steeds tot het gala-uniform van veel officieren.

(met de blanke sabel: slanguitdr. voor ‘zonder condoom’. Sabel is hier een metafoor voor het mannelijk lid. Ook in het Franse argot, waar naast sabre ‘mannelijk lid’ eveneens een werkwoord sabrer ‘copuleren’ en een uitdr. Coup de sabre ‘coïtus’ bestaat.)

• Zwaard, is een gevechtswapen. Qua vorm is het vergelijkbaar met een mes of sabel, maar het heeft een (aanzienlijk) groter blad (kling) en aanwezig contragewicht (pommel), dat niet aanwezig is bij messen.

Klik hier om naar de vorige pagina te gaan