Ergens in... Maastricht
Maastricht, de meest
Bourgondische stad van Nederland heeft veel te bieden. Van
boeiende wandelingen langs historische plekken tot uitgebreid
tafelen in een typisch ‘Mestreechs kaffee’.
Een wandeling van 2010 met de veelzijdigheid van de stad Maastricht destijds.
Veel is er in 2021 al weer veranderd of verdwenen.
De wandeling begint bij het Dinghuis, een prachtige oude
gotische gerechtsgebouw die eind 15e eeuw en begin 16e eeuw werd
gebouwd. Tegenwoordig is dit het onderkomen van het VVV kantoor
van Maastricht. In de Maastrichter Smedenstraat, een straatje
links van de Kersenmarkt, zit op nummer 3 Antoine Dewever. In
zijn smaakvol ingerichte winkel presenteert hij vol passie zijn
eigenzinnige collectie sieraden en horloges. Deze elegante
winkelpassage is het begin van het Stokstraatkwartier. De oude
stadswijk werd van 1957 tot 1973 volledig gerestaureerd. De
gevels met de interessante gevelstenen, opgetrokken in de
typische Maaslandse Renaissance stijl, dateren voornamelijk uit
de 17e en 18e eeuw.
Voornaamste
straat
Via het pleintje Op de Thermen kom je
in de Morenstraat. Hier werden Gallo-Romeinse thermen en
hoektorens opgegraven, als bewijs dat hier de Romeinen hun
nederzetting aan de Maas vestigden onder de naam ‘Mosae
Trajectum’.
Rechtsaf kom je dan meteen in de
voornaamste straat van deze wijk, de Stokstraat. Al snel blijkt
dat deze straat veel goede exclusieve winkels herbergt. Op nummer
6 zit Knijff, een winkeltje vol zilver en tin. Verderop in de
straat zit een Laurel Boutique, een dameskledingzaak met een
kleurrijk collectie. Overigens staan er in deze straat ook een
aantal decoratieve huizen met aardige gevelstenen.
Wandelend
door de Plankstraat kom je op het Onze Lieve Vrouweplein. Op dit
plein staat de O.L. Vrouwebasiliek met de beroemde westbouw,
geflankeerd door twee ronde traptorens. De baseliek geeft van
buiten de aanblik van een versterkt kasteel met hoog muurwerk en
schietgaten. De imposante bouw uit de kolenzandsteen komt uit de
periode voor het jaar 1000. Op nummer 1 van Achter de Comedie zit
La Bonbonniére, in dit grand-theatercafé waan
je je in het Parijs uit de jaren dertig. Het café heeft
een hoog plafond met een omlijsting van prachtig donker
houtsnijwerk. In dit markante gebouw geniet je van een
cappuccino en een overheerlijke lunch.
Sint
Pieterstraat
Door de Hondstraat naar
de Sint Pieterstraat. In deze gezellige straat zit op nummer 15
de Sjieke Winkel. Voordat je besluit welke olijfolie of azijn je
wilt kopen, kun je hier naar hartelust proeven. Ook voor een fles
goede Italiaanse wijn ben je hier aan het juiste adres.
Vanaf 1989 zit op
nummer 19 Japonais, de naam zegt het al: je vindt er de leukste
artikelen uit Japan: van kimono’s, lakwerk poppen en
papiersoorten tot gietijzeren theepoten. Irene Rouschop laat op
verrassende wijze zien hoe je met antieke en eigentijdse objecten
een bijzonder sfeer kan maken. Bij Adriaan de Smaakmaker komt de
nostalgie je tegemoet. Alles wordt in deze winkel ter plekke
bereid. Volgens de eigenaar haalt Abraham hier niet alleen zijn
mosterd, maar ook de jam en de chutney. Iets verder in de
straat vind je de leukste baby- en kinderkleding winkel Beschuit
met Muisjes. Hier kun je bijzondere kraamcadeautjes uit alle
windstreken kopen.
Sint
Servaas Baseliek
Maastricht is een geweldige
stad om te shoppen, maar een bezoek aan de vele mooie kerken mag
je zeker niet overslaan! Als je rechtsaf de Nieuwenhofstraat
inloopt en dan richting Sint Servaasklooster gaat, kom je op een
van de vele karakteristieke pleintjes van de stad uit, het Henric
van Veldekeplein. Op dit pleintje heb je een riant uitzicht op de
Sint Janskerk met de ca. 70 meter hoge toren. Deze gotische kerk
dateert grotendeels uit de 12e eeuw. De andere kerk aan dit
plein, de Sint Servaas baseliek, zou rond het jaar 560 reeds als
kleine grafkerk bestaan hebben. Het voor Nederland unieke portaal
onder aan de trappen, het zogenaamde Bergportaal, met beelden en
personen uit het Oude en Nieuwe Testament stamt uit de 13e eeuw.
De ingang van de kerk en de schatkamer vind je aan het Keizer
Karelplein.
Mestreech
is neet breit mer laank
Het Vrijthof bereik
je, wanneer je het straatje tussen de kerken uitloopt. Gelegen
aan het mooiste plein van Maastricht vind je Grand Café
D’n Ingel. Een café dat zijn naam te danken heeft
aan het stadswapen van de stad, waarin de engel centraal staat.
Eenmaal binnengekomen begrijp je pas de betekenis van het oude
Maastrichtse gezegde: Mestreech is neet breit mer laank
(Maastricht is niet breed, maar lang). Omringd door duizenden
engeltjes geniet ik van een welverdiend goed glas witte wijn. Via
de Grote Straat loop je weer naar het Dinghuis, het einde van
de wandeling door Bourgondisch Maastricht.
Geschiedenis
in het kort
Romeinse
nederzetting
Maastricht is ontstaan als
Romeinse nederzetting. Dat is te danken aan de geografische
situatie: een Romeinse weg komt hier aan bij een doorwaadbare
plek in de rivier en dat maakte de bouw van een brug mogelijk.
Een belangrijk verhaal uit de biografie van de stad, want vanaf
dat moment tot op de dag van vandaag is Maastricht ononderbroken
bewoond gebleven. De brug werd de spil van de stadsgeschiedenis.
De vroegromeinse stichting, de laatromeinse versterking en de
vroegchristelijke geschiedenis worden gedomineerd door Sint
Servatius, die als bisschop van Tongeren naar de stad komt. Hij
werd de patroonheilige van de stad.
Over de eerste
duizend jaar van de stadsgeschiedenis hebben we geen geschreven
bronnen. Waar komt dan de legitimatie vandaan van Maastricht als
‘oude’ stad? Dat was het werk van archeologen. Zij
hebben veel, dikwijls spectaculair, onderzoek gedaan in het
Maastrichtse bodemarchief. De archeologie is de verbindende
schakel die de continuïteit van de laat antieke oudheid naar
de vroege middeleeuwen heeft aangetoond. De archeologen hebben
het besef van die continuïteit een plek gegeven in ons
collectief geheugen, in onze actuele alledaagse beleving van de
stad.
Middeleeuws
religieus centrum
Maastricht was in de
middeleeuwen een religieuze ‘toeristenplaats’‚
een trekpleister voor pelgrims naar het graf van Sint Servaas. De
stedelijke economie en samenleving waren grotendeels gericht op
die religieuze functie. Torens van de vele en zeer verschillende
kloosters, kapellen, basilieken en parochiekerken domineerden in
de middeleeuwen het monumentale silhouet van de stad. Nog steeds
treft men in Maastricht veelkleurige tastbare uitingen aan van
kerkelijke cultuur. De zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart is een
voorbeeld van een nog levende religieuze tradities, een fraai
bewijs van ‘culturele’ continuïteit.
Er
zijn nog tal van plekken en kerkelijke gebouwen die de
oorspronkelijke middeleeuwse religieuze atmosfeer hebben bewaard.
Veel gerestaureerde kerkelijke gebouwen staan weliswaar
geregistreerd als monument, maar zijn niet tot museum geworden;
ze hebben hun religieuze functies behouden. Bovendien bezitten de
Maastrichtse kerken nog dikwijls hun altaren, beeldhouwwerken,
fresco’s en schilderijen, religieus vaatwerk en kerkelijke
meubilair. Ook het religieus cultureel erfgoed is in Maastricht
nog niet in het museum terechtgekomen.
Garnizoenstad
Door
de strategische ligging was Maastricht eeuwenlang één
van de belangrijkste vesting- en garnizoensteden van Noordwest
Europa. De forten, de restanten van de vestingwerken en de
stadsmuren zijn nog steeds tastbare getuigen van de militair
strategische functie van Maastricht. Eeuwenlang maakten de
aanwezige Spaanse, Staatse en Franse soldaten ongeveer een kwart
van de bevolking uit. De stedelijke economie was na 1600 tot
circa 1830 geheel gericht op de aanwezigheid van het garnizoen in
de stad. Sporen van de eeuwenlange militaire aanwezigheid leven
nog voort in verhalen, militaire kaarten, rituelen en
uitdrukkingen.
Sociaal-economisch en cultureel
moderniseerde Maastricht zich als vestingstad. Getuigen daarvan
zijn de opkomst van het Stokstraatkwartier als havenwijk, het
imposante stadhuis en de verandering van het aanzien van de stad
door het proces van ‘verstening’. De middeleeuwse
vakwerkbouw was passé, maar het middeleeuwse
stratenpatroon bleef behouden.
Vroegere
industriestad
Maastricht is de oudste
arbeiders- en industriestad van Nederland. Met de vestiging van
verschillende grote industrieën vanaf ca 1830 nam de
geschiedenis van de oude vestingstad een nieuwe wending. Petrus
Regout (1801-1878) gaf Maastricht deze nieuwe identiteit.
Voordien waren al voorwaarden gecreëerd voor de vroege
industrialisatie. De infrastructuur was verbeterd, de Zuid
Willemsvaart (1817-1824) aangelegd en het Bassin als binnenhaven
voltooid (1826).De uitbouw van de welvarende industriestad bracht
ook een hoop sociale ellende; de woon- en werkomstandigheden van
de arbeiders waren erbarmelijk. In andere arbeiderssteden zijn de
sporen van de vroege industrialisatie uitgewist. Maastricht heeft
tot op heden zijn vroeg industrieel karakter weten te behouden,
ja zelfs goed weten te combineren met andere stadsidentiteiten.
Veel industrieel erfgoed is door behoud en hergebruik bewaard
gebleven en beschermd. Maar veel verhalen van het dagelijks
leven in de industriestad zijn nog niet geschreven.