Het conflict tussen Israël en de Palestijnen laait in oktober 2023 in alle hevigheid op.
1) In de Gazastrook wonen zo'n twee miljoen Palestijnen. Israël veroverde het gebied in 1967, net als de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Israël trok zijn legertroepen in 2005 terug uit de Gazastrook, maar blijft het luchtruim en het zeegebied controleren, net als het grootste deel van de grenzen. De Verenigde Naties beschouwen de Gazastrook daarom nog steeds als door Israël bezet gebied.
Binnen de Gazastrook is Hamas aan de macht, een streng islamitische Palestijnse beweging die onder meer door Israël, het Westen en landen als Egypte en Jordanië wordt beschouwd als een terroristische organisatie. In 2006 kwam Hamas door democratische verkiezingen aan de macht, maar de groep regeert nu als een dictatoriaal regime waarin weinig wordt geaccepteerd van kritiek. Sinds Hamas de macht overnam, blokkeert Israël samen met Egypte de doorgang van de meeste personen en goederen in en uit het gebied. Mede door deze blokkade verkeert de economie van de Gazastrook in een zeer slechte staat.
2) Israël veroverde de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, in 1967, tegelijk met de Gazastrook. Sindsdien houdt Israël het gebied bezet. In delen ervan hebben Palestijnen een vorm van zelfbestuur. Op de Westelijke Jordaanoever wonen zo'n drie miljoen Palestijnen. Daarnaast wonen er intussen ruim 600.000 Israëlische kolonisten. Volgens het internationaal recht zijn de nederzettingen waarin zij wonen illegaal.
Veel Palestijnen zien de Westelijke Jordaanoever als deel van hun toekomstige staat, met Oost-Jeruzalem als hoofdstad, ook al wordt het perspectief daarop steeds kleiner. Serieuze vredesonderhandelingen tussen Israëlische en Palestijnse leiders zijn er al meer dan tien jaar niet meer geweest. De Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook samen gelden als de Palestijnse gebieden.
3) Hamas, ook wel de Islamitische Verzetsbeweging, is een militante Palestijnse beweging, die vooral actief is in de Gazastrook. Daar won Hamas in 2006 democratische verkiezingen. Hamas erkent de staat Israël niet en ziet Israël als bezetter.
Een deel van de Palestijnse bevolking steunt Hamas in hun gewelddadige strijd. Onder meer de Europese Unie, de Verenigde Staten en Egypte hebben Hamas bestempeld als een terroristische organisatie.
De gewapende tak van Hamas, ook bekend als de Al-Qassam-brigade, voert geregeld aanslagen uit in Israël. De brigade is opgericht in 1991 en staat onder leiding van Marwan Issa en Mohammed Deif. Hoewel het machtscentrum in Gaza ligt, zijn ze ook actief op de Westelijke Jordaanoever.
Klik hier om naar de vorige pagina te gaan
4) De militante
beweging Islamitisch Jihad wordt door de Europese Unie en andere
Westerse landen aangemerkt als terroristische organisatie.
Islamitische Jihad werd in 1981 opgericht en heeft als doel het
oprichten van een eigen Palestijnse staat en de vernietiging van de
staat Israël.
De beweging is actief in zowel de Gazastrook als
op de Westelijke Jordaanoever.
Islamitische Jihad wordt gezien als radicaler dan andere Palestijnse groeperingen, zoals Hamas. De groep wordt voornamelijk gesteund door Iran en heeft een sterke band met Hezbollah in Libanon (zie volgende begrip). Een aantal leiders van Islamitische Jihad verblijft in Libanon en Syrië, waar ook het hoofdkwartier van de organisatie is.
De afgelopen decennia heeft Islamitische Jihad meerdere aanslagen gepleegd, vooral Israël en de bezette Palestijnse gebieden, maar ook in Jordanië in Libanon. De militante groep schiet de laatste jaren vooral raketten vanuit de Gazastrook. In tegenstelling tot Hamas speelt Islamitische Jihad geen sociale of politieke rol in Gaza.
5) Hezbollah is een politieke partij in Libanon en militante beweging van sjiitische moslims. De groep begon met hulp van Iran tijdens de Israëlische bezetting van Libanon begin jaren 80. Nadat Israël zich in 2000 had teruggetrokken, verzette Hezbollah zich tegen de druk om te ontwapenen en versterkte zijn militaire vleugel juist. De groep wordt door verschillende landen als terroristische organisatie gezien, waaronder door Nederland.
Hezbollah is een van de bondgenoten van Hamas. Analisten in de regio zeggen dat de militante beweging Hamas heeft geholpen bij de recente aanval op Israël. Zelf ontkennen ze betrokkenheid. Israël heeft tevens gedreigd Libanon binnen te vallen als Hezbollah zich aansluit bij Hamas in de strijd.
6) De Arabische Liga is een samenwerkingsverband van 22 landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Het is in maart 1945 opgericht in Caïro, Egypte, met als doel het versterken van de onderlinge politieke, culturele, economische en sociale samenwerking. Het was daarnaast een reactie op de Westerse samenwerkingsverbanden die rond die tijd ontstonden zoals de Benelux en de NAVO. Het hoogste orgaan van de Liga is de Raad. Hierin zijn alle landen meestal vertegenwoordigd door een minister van Buitenlandse Zaken of een gezant.
De secretaris-generaal van de Arabische Liga heeft 9 oktober al opgeroepen al een einde te maken aan de vijandelijkheden tussen Hamas en Israël.
7) Israël heeft momenteel een rechtse regering, waar uiterste rechtse en ultraorthodoxe partijen deel van uitmaken. Na de inval van afgelopen weekend hebben oppositiepartijen aangeboden een regering van nationale eenheid te vormen. Dat is een noodregering, bestaande uit een brede coalitie waarin alle politieke partijen zijn vertegenwoordigd. Deze vorm van regering komt vaker voor als er sprake is van een nationale crisis, zodat er efficiënt kan worden samengewerkt.
De Israëlische premier Netanyahu en de oppositie in Israël zijn het woensdag eens geworden over een noodregering. Netanyahu heeft een akkoord gesloten met oppositiepoliticus Gantz.
8) Een kibboets is een collectieve landbouwgemeenschap in Israël waarin men samenwerkt en leeft. Bij de inval van Hamas zijn er slachtoffers gevallen op kibboetsen en ook het festival waar ruim 250 lichamen zijn gevonden, was vlak bij een kibboets. Kibboetsen zijn ontstaan vanuit socialistisch gedachtegoed. Er is in principe geen individueel eigendom en iedereen is gelijk aan elkaar.
9) Iron Dome (ijzeren koepel) is het luchtverdedigingssysteem van Israël. Het is door de Israëli's zelf ontworpen en gemaakt en bestaat uit diverse radar- en detectie-eenheden, onbemande lanceerinstallaties en een mobiel bestuurscentrum. De Iron Dome kan vijandige raketten of artillerie detecteren en onderscheppingsraketten lanceren. Op meerdere plekken in het land staan onderdelen van de Iron Dome. Het is voor Israël een van de belangrijkste manieren om het land te beschermen.
De Iron Dome is sinds 2011 in gebruik en is de afgelopen jaren steeds efficiënter geworden. Het systeem houdt volgens het Israëlische leger niet alles, maar wel een groot deel van de vijandige raketten tegen, het zou een succespercentage van ongeveer 97 procent hebben. Hamas heeft de afgelopen dagen duizenden raketten afgevuurd, die ook in steden als Tel Aviv terecht zijn gekomen.
Klik hier om naar de vorige pagina te gaan
10) De huidige oorlog tussen Hamas en Israël begon één dag na het vijftigjarige jubileum van de Jom Kipoeroorlog in oktober 1973. Toen vielen Egypte en Syrië onverwachts Israël aan op de joodse feestdag Jom Kipoer. Met die aanval wilden Syrië en Egypte gebieden terugveroveren die ze in de Zesdaagse Oorlog van 1967 hadden verloren aan Israël. Voor Syrië waren dat de Golanhoogten en voor Egypte de Sinaï-regio en de Gazastrook.
De Jom Kipoeroorlog duurde drie weken en aan het einde had Israël de Golanhoogten weer in handen. Israëlische troepen wisten de troepen van Syrië en Egypte terug te dringen tot vlak bij Caïro en Damascus. In militair opzicht had Israël gewonnen, maar de psychologische klap was groot. Het land was niet langer onaantastbaar.
11) Een Israëlische nederzetting is een kolonie van Joodse Israëliërs in gebieden die door Israël zijn veroverd en bezet gedurende de Zesdaagse Oorlog van 1967. De bewoners van de nederzettingen worden aangeduid als kolonisten.
Op de Westelijke Jordaanoever wonen drie miljoen Palestijnen, maar anders dan in Gaza wonen er ook 700.000 Israëlische kolonisten in dat gebied. Zij worden 'kolonisten' genoemd omdat het gebied niet tot Israël hoort; het zijn dus geen gewone inwoners van Israël, maar bezetters van het land van een ander volk.